صنعت نفت و گاز و پتروشیمی، یکی از پرمخاطره ترین صنایع جهان می باشد ، مجموعه¬ای از تجهیزات با اهمیت و استراتژیک با وجود مواد شیمیایی قابل اشتعال و انفجار و فرآیندهای با فشار بالا، که می تواند منجر به اتفاقات خطرناک و گاها مرگبار، آلودگی محیط زیست به واسطه مواد هیدروکربنی و نشت مواد سمی، خسارت های مالی ناشی از قطع تولید و از بین رفتن تجهیزات و تاسیسات شود. به همین دلیل است که مدیران این صنایع باید پیش از شروع کار، مخاطرات و نکات ایمنی مربوطه را شناسایی کرده و برنامه های ایمنی کاملی در همه ی عرصه ها داشته باشند.
در طول سالهای اخیر خسارتهای زیادی در صنعت نفت و گاز کشور بوجود آمده است. به عنوان مثال تنها در سالهای ۹۲ تا ۹۶ تعداد ۵۱ مورد خسارت جدی پر مخاطره در وزارت نفت ایران رقم خورده است که ۳۴ کشته و ۳۷ مصدوم با درجات مختلف مصدومیت بر جا گذاشته است. در آمریکا نیز در بازه زمانی سال های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۶ در صنعت نفت و گاز بیش از ۱۰،۰۰۰ مورد شکست و خرابی گزارش شده است. بر اساس گزارش منتشر شده در وبسایت رسمی NACE، خسارتهای مالی سالانه خوردگی فلزات در آمریکا ۳۰۰ میلیارد دلار است که از این بین سهم صنعت نفت و گاز آمریکا ۳۷۲/۱ میلیارد دلار تخمین زده میشود. ۵۸۹ میلیون دلار از این رقم به خطوط لوله و تجهیزات سطحی، ۴۶۳ میلیون دلار به هزینه های ناشی از لوله های درون چاه و ۳۲۰ میلیون دلار به سایر هزینه های مهم در ارتباط با خوردگی تعلق دارد.
صیانت از دارایی های فیزیکی و نقش محوری بازرسی فنی
عمده خسارتهای صنایع نفت، گاز و پتروشیمی شامل تخریب های ناشی از مکانیزم های خوردگی، مکانیزم های تخریب با منشا مکانیکی همچون مکانیزم خستگی (Fatigue) و یا شکست های ترد یا داکتایل، عوامل طبیعی مانند سیل، زلزله، نشست زمین و خسارتهای شخص ثالث شامل خطاهای انسانی ناخواسته مانند برخورد وسایل حمل و نقل و تجهیزات لجستیک مورد استفاده که منجر به بروز حوادثی ناخواسته میشود و ایمنی تجهیزات و تاسیسات را تهدید مینماید، می باشند.
با پیشرفت علم و تکنولوژی، بازرسی فنی و کنترل خوردگی تجهیزات صنعت نفت و گاز به کاهش خسارت¬های خوردگی جبران پذیر و جبران ناپذیر کمک می کند. بر اساس آمار ارائه شده در آمریکا در سال ۱۹۷۵، ۶۰% از خسارتهای سالانه ناشی از خوردگی همه صنایع، غیر قابل اجتناب و ۴۰% دیگر قابل پیشگیری قلمداد شده اند. امروزه پیشرفت علم و تکنولوژی منجر به کاهش سهم خسارت های غیر قابل اجتناب و افزایش قدرت توان در پیشگیری از خسارتهای ناشی از خوردگی به مقدار ۱۵% شده است.
برای به حداقل رساندن انواع خسارات یاد شده و همچنین افزایش سیستماتیک ایمنی تولید و صیانت از منابع انسانی و دارایی¬ها، یکی از اقدامات راهبردی وزارت نفت ارایه نظام نامه راهبردی مدیریت یکپارچگی دارایی¬های فیزیکی می باشد. مدیریت یکپارچگی دارایی ها (AIMs) را میتوان اینگونه تعریف نمود، ادامه سرویس دهی مستمر یک تجهیز همراه با بازدهی و عملکرد موثری که برای آن در نظر گرفته شده در حالیکه سلامتی پرسنل و حفظ محیط زیست نیز تضمین می شود. در اصل مدیریت یکپارچگی دارایی ها شامل انجام فعالیت ها و اتخاذ تصمیماتی خواهد شد که منجر به حصول اطمینان از کاربرد صحیح سیستم ها، نیروهای انسانی، فرایندها و منابع و مسائل محیط زیستی می گردد.
پیاده سازی و اجرایی نمودن ماژول ها و برنامه هایی همچون بازرسی بر مبنای ریسک، سیستم مدیریت یکپارچه خطوط لوله ، مدیریت داده ها، سوابق فنی و سایر ماژول های مرتبط در بخش بازرسی و حفاظت فنی که مبتنی بر مدیریت دارایی های فیزیکی است را می توان در سه بخش کلی دسته بندی نمود: ۱- پایش ها و بازسی هایی که منجر به پیش بینی و پیشگیری وقوع شکست ها و خسارات می شود ۲- تشخیص عیوب و بررسی و مطالعه علل شکست های به وقوع پیوسته ۳- برنامه ریزی نگهداشت و تعمیرات، دسته بندی نمود.
پیش بینی وقوع شکست ها، خسارت ها، شناسایی و ارزیابی با لحاظ قابلیت ادامه سرویس دهی (FFS) محل های معیوب دارای ریسک در تاسیسات فرایندی و خطوط لوله انتقال، بر مبنای تکنیک های بازرسی و پایش هوشمندانه و برنامه ریزی شده به صورت مستقیم و غیرمستقیم، استوار است.
تشخیص عیوب و علل شکست های به وقوع پیوسته نیز نیازمند بازرسی¬ های دقیق، ریشه یابی، بررسی و مطالعه علل فنی خسارت ها و شکست های رخ داده، است. ریشه یابی وقوع خسارت ها در تصمیم گیری آگاهانه در خصوص استراتژی و برنامه ریزی های آتی برای بازرسی و انجام تعمیرات به موقع و قبل از وقوع حوادث موثر خواهد بود و تصمیمات اتخاذ شده در این راستا، منجر به افزایش کیفیت طراحی و ساخت تجهیزات فرآیندی و غیر فرایندی، در صورت نیاز اصلاح فرآیندها، روشهای بازرسی، نگهداشت و تعمیرات شود.
با توجه به موارد یاد شده، بازرسی و حفاظت فنی به عنوان پیکره ی اصلی ایمنی بهره برداری در صنعت نفت و گاز و پتروشیمی عملکرد تجهیزات در عملیات تولید را از لحاظ سلامت و استمرار قابلیت بهره برداری ایمن، ارزیابی و پایش می نماید و به همین دلیل نقش کلیدی و به سزائی درشناسایی مخاطرات احتمالی، برنامه ریزی، انجام اقدامات پیشگیرانه، نگهداشت و صیانت از دارایی های فیزیکی و سرمایه های انسانی شرکت بر عهده دارد.