بیش از ۷۰ سال از پیدایش اولین روابط عمومی نوین توسط شرکت ملی نفت ایران در کشورمان می‌گذرد. با گذشت زمان و به مدد پیشرفت تکنولوژی‌های ارتباطی و آگاهی بیشتر بشر نسبت به تأثیر ارتباطات در پیشبرد اهداف و توسعه جوامع، شیوه کار در حوزه روابط عمومی نیز به کلی دگرگون شده و امروزه ماهیت کار بر محور رابطه‌ای چندسویه و با نگاه برد - برد برای همه گروه‌های ذی‌نفع استوار است.
افزون بر تأکید مکاتب علمی و اجتماعی مبنی بر اهمیت روابط انسان‌ها با خود، دیگران و محیط پیرامون، دین مبین اسلام نیز بیش از ۱۴۰۰ سال پیش بر توجه به ارتباطات انسانی تأکید و خداوند متعال در کتاب آسمانی قرآن نیز بارها در این زمینه به پیامبر بزرگ اسلامی سفارش‌هایی کرده است که برای مثال می‌توان به آیه ۱۵۹ سوره آل‌عمران اشاره کرد که در آن آمده است «اگر تندخو و سخت‌دل بودی آنها از تو دور می‌شوند».
عمر ارتباطات به‌طور عام و روابط عمومی به‌طور خاص به درازای تاریخ بشر، یکجانشینی و تشکیل جوامع انسانی است. زمانی که انسان‌ها متوجه شدند با تشکیل اجتماعات انسانی زندگی آسوده‌تری خواهند داشت، نیاز آنها به ارتباط با یکدیگر برای ادامه این سبک از زندگی نیز آشکار شد. آنها کم‌کم متوجه شدند ارتباط نیز گونه‌های متفاوتی دارد و تأثیرگذارترین نوع ارتباط، ارتباط با قلب‌ها است. در این میان درک اهمیت گوش دادن همراه با ژرف‌اندیشی و فراهم آوردن محیطی که انسان‌ها بتوانند با یکدیگر به‌صورت شفاف گفت‌وگو کنند، آنها را متوجه ساخت که ارتباطات غیرکلامی و استفاده از زبان بدن، میزان نفوذ در مخاطبان را افزایش می‌دهد و این‌گونه بود که با یادگیری مهارت‌های ارتباطی توانستند با ایجاد رابطه‌ای دوسویه از جامعه پیرامون خود به‌عنوان پشتوانه‌ای مطمئن برای پیشبرد اهدافشان بهره ببرند.
با صنعتی شدن جوامع، شکل ارتباطات اجتماعی نیز تغییر یافت و به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های اصلی پیشرفت و توسعه ابتدا برای شرکت‌ها و در ادامه برای کشورها ماهیت جدیدی پیدا کرد و رسانه‌های جمعی به‌عنوان بازوی اجرایی دولت‌ها و شرکت‌ها در اقناع افکار عمومی روز به روز توسعه یافتند و امروزه در حالی از اهمیت ارتباطات صحبت می‌کنیم که سطح پیشرفت تکنولوژی‌های ارتباطی نیز از یادگیری جوامع بشری سرعت بیشتری گرفته است، بنابراین این موضوع به‌عنوان یکی از پیچیدگی‌های جهان امروز، بر اهمیت گسترش توانایی‌های ذهنی، بینش، تفکر، مهارت‌ها و نوآوری‌های افراد جامعه به‌ویژه کارکنان سازمان‌ها و بنگاه‌های اقتصادی و غیراقتصادی دولتی و خصوصی افزوده است، زیرا زمانی بهره‌وری و توسعه سازمانی افزایش می‌یابد که آگاهی و دانش فنی به‌گونه‌ای کارآمد در آن نقش داشته باشد و کارکنان ضمن درک اهمیت ارتباطات، برای به‌دست آوردن آن دارای انگیزه و تعهد باشند.
با رشد ارتباطات اجتماعی و روابط عمومی به‌عنوان موضوعی میان‌رشته‌ای و متشکل از علوم انسان‌شناسی، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی اجتماعی، روان‌شناسی عمومی، علوم سیاسی و... متخصصان جهانی این حوزه نیز به مرور زمان متوجه شدند تولید محتوا و ارسال پیام از طریق کانال‌های بسته و یک‌طرفه به مخاطبانی که روز به روز هوشمندتر می‌شوند برای یک روابط عمومی کافی نیست و الگوی ارتباطات یک‌سویه و از راه دور مانند تلویزیون جای خود را به ارتباطات دوسویه و گاه چند سویه داد، اما همچنان یکی از ناکامی‌های بزرگ روابط عمومی‌ها به‌ویژه در کشورمان این است که مهارت‌های ارتباطی در سطوح بین فردی کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
در دنیای مدرن امروز، روابط عمومی خلاق، روابط عمومی است که با شناسایی و تقسیم‌بندی ذی‌نفعان درون و برون‌سازمانی و بومی‌سازی نظریه‌های کلاسیک و مدرن حوزه روابط عمومی، به‌عنوان یکی از بازوهای اصلی مدیریت به‌ویژه در زمان بحران، انسجام ارتباطی را متناسب با اهداف سازمان خود حفظ کند.
بر همین اساس خوش‌بینی، مدیریت تغییر و شناسایی موانع، نرمش و گذشت در رفتار، قدرشناسی، ایجاد صمیمیت و همدلی با همکاران، تقویت تمرکز کارکنان بر اهداف سازمان و انجام کار تیمی، تقویت پشتکار، اراده و اعتماد به نفس کارکنان، تعیین استراتژی بر اساس چشم‌انداز و اهداف بلندمدت سازمان، تعیین استراتژی بیمه‌گرانه و آینده‌ساز، تقویت توانمندی سازمانی از طریق اطلاع‌رسانی دقیق و شفاف و جلوگیری از شایعه‌سازی، ایجاد بسترهای لازم برای گسترش ارتباطات دوسویه، همدلی، احترام متقابل و درک موقعیت و وضعیت کارکنان، ایجاد انگیزه، رقابت و خلق شهرت سازمانی، همسویی میان کارکنان و اهداف شرکت، ترویج تفکر برنده برنده در سازمان، انجام گام به گام و به‌موقع کارها، آگاهی نسبت به مدیریت اسلامی و تسلط به اصول و قوانین دین، قرآن و نهج‌البلاغه، اخلاق‌مداری، قانون‌مداری و ایجاد ارتباط معنادار میان آنها، شناخت باورها و عقاید جاری در سازمان و جامعه، توجه به مسئولیت‌های اجتماعی، ترویج خلاقیت و در نتیجه بهره‌وری سازمانی، کمک به توسعه روح همکاری در سازمان، برقراری ارتباط مؤثر با محیط پیرامون در راستای تحقیق اهداف شرکت، درک موقعیت‌ها، تهدیدها و فرصت‌ها، تقویت قدرت بصری و مستندسازی، کلان‌نگری و شناخت استراتژی‌های کلان سازمان، توان برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی، هدایت و کنترل ارتباطات درون و برون‌سازمانی از جمله شاخصه‌های روابط عمومی‌های توانمند است.
اگرچه صنعت نفت به‌عنوان خاستگاه روابط عمومی مدرن در کشورمان همواره در این حوزه پیشرو بوده است، اما به دلیل ماهیت پیچیده ارتباطات انسانی و رشد تکنولوژی‌های ارتباطی به‌ویژه در یک دهه اخیر از یک‌سو و همچنین اهمیت نفت در توسعه صنعتی کشورها و حضور این کالای ارزشمند به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین مؤلفه‌ها در معادلات سیاسی و اقتصادی جهان از سوی دیگر، جایگاه روابط عمومی را به‌عنوان مدیریتی تأثیرگذار در همسوسازی افکار عمومی، متمایز کرده است. از آنجایی که ایران از مهم‌ترین کشورهای دارنده منابع هیدروکربنی است، از زمان پیدایش و توسعه صنعت نفت همواره در کشاکش بین ابرقدرت‌های شرق و غرب در صدر رویدادهای جهانی قرار داشته است و قدرت‌های جهانی برای رسیدن به اهداف نامشروع خود چه در جنگ‌های نظامی و چه در دوران جنگ سرد همواره از جبهه نفت کشورمان را تحت فشار قرار داده‌اند. بنابراین در حال حاضر روابط عمومی از اهمیت بسزایی در شناسایی فرصت‌ها و تهدیدها برخوردار است و یک روابط عمومی پیشرو در فضای کنونی صنعت نفت باید با افق دیدی جهانی، در همه وجوه منشور سازمانی حضور فعال داشته باشد که در همین راستا توجه به چند نکته ضروری است:
نکته اول اینکه امسال به تشخیص مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) سال تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها نام‌گذاری شده و از سوی دیگر تحریم‌های ظالمانه آمریکا نیز ادامه دارد. بنابراین روابط عمومی‌ها باید همگام با بخش‌های مدیریتی و فنی، ضمن انجام افکارسنجی، نیازسنجی، شناسایی شرکت‌های توانمند داخلی و تشکیل بانک اطلاعاتی آنها در هدایت و راهبری و ساماندهی این کار تیمی، نقشی اساسی ایفا کند.
نکته دوم اینکه لازم است روابط عمومی در همه بخش‌های تولید نفت و گاز و همسو با اهداف استراتژیک وزارت نفت حضور مستمر و کلیدی داشته باشد و ضمن تسلط کامل به علم ارتباطات در راستای شناخت فرصت‌ها، تهدیدها، چالش‌ها، مسائل فرهنگی، اجتماعی، تولیدی و... استراتژی‌های متناسب را تعیین کند.
نکته سوم اینکه لازم است کارکنان روابط عمومی برای تحقق برنامه‌ها و اهداف پیش‌گفته، سطح مهارت، دانش، تعهد، انگیزه و توانایی خود را ارتقا دهند و ضمن آگاهی کامل در خصوص وقایع سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و... در سطح ملی، منطقه‌ای و جهانی، همگام با پیشرفت تکنولوژی‌های ارتباطی در سطح جهان حرکت کنند و با شناخت افق پیش رو و آینده علم و هنر روابط عمومی، تفکر مدیریت بیمه‌گرایانه را به جای مدیریت آتش‌نشان و انفعالی سرلوحه اهداف و برنامه‌های این حوزه قرار دهند.
نکته چهارم اینکه لازم است روابط عمومی‌ها با تعیین استراتژی و اهداف جمعی بلندمدت، میان‌مدت و کوتاه‌مدت، توسعه و انسجام ارتباطات میان‌فردی، وسایل ارتباط جمعی و فراهم آوردن بسترها و کانال‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، شرایط موردنیاز برای مشارکت هرچه بیشتر منابع انسانی در فعالیت‌های توسعه‌ای و افزایش انگیزه و بهره‌وری را فراهم کنند.
نکته پنجم اینکه امروزه به دلیل فراگیری اضطراب و بی‌تفاوتی ناشی از زندگی در دنیای مدرن، یکی از وظایف مهم روابط‌عمومی‌ها جاری‌سازی مهارت‌های ارتباطی مانند گفت‌وگو، مباحثه، گوش دادن و ترویج همدلی، ارتباط غیرکلامی برای ایجاد فضای صمیمی و به دور از تنش‌های کاری میان کارکنان در یک سازمان است.
در پایان باید گفت تعریف استراتژی‌های روابط عمومی در حال و آینده به‌عنوان نقشه راه می‌تواند اهداف صنعت نفت را در این حوزه محقق کند. بنابراین قرار گرفتن در چارچوب مدیریت بیمه‌گرایانه به جای انفعالی و آتش‌نشان، برقراری ارتباطات دو سویه با کارکنان در راستای توان‌افزایی و درک متقابل، توسعه ارتباطات شفاهی و رودررو با کارکنان، شناخت کافی نسبت به علوم اجتماعی در راستای جلوگیری از شایعه و ارتقای فرهنگ سازمانی و در نتیجه جلوگیری از رخوت، اضطراب و بی‌تفاوتی در کارکنان، انتشار به‌موقع و درست اطلاعات سازمان و به تصویر کشیدن زحمات کارکنان در رسانه‌های جمعی، ترویج مدیریت دانش با استفاده از مستندسازی و انتشار در سازمان، تعامل سازنده با محیط پیرامون و بهره‌گیری از ظرفیت‌های سایر ارگان‌ها در پیشبرد اهداف شرکت از دیگر وظایفی است که روابط عمومی‌ها باید همیشه مدنظر داشته باشند.
ابوالحسن محمدی
مدیرعامل شرکت بهره‌برداری نفت و گاز زاگرس جنوبی